İZNİK ÇİNİ DESENİNİN ADLARI VE ANLAMLARI

Çini sanatının en parlak dönemi olan XVI. yüzyılda, özellikle lale, karanfil ve gül motifleri sıklıkla kullanılmıştır. Bu dönemde, sarayın sernakkaşı Kara Memi tarafından bu üslubun geliştirildiği bilinmektedir. Bahçe çiçeklerinin yanı sıra, bahar dalları ve servi ağacı da sıkça kullanılan motifler arasındadır.

Hatayİ

Çeşitli çiçeklerin dikine kesitlerinin ve anatomik çizgilerinin stilize edilerek kullanıldığı bir motif türüdür.

Pençe

Bitki kökenli olan pençe motifleri, bir çiçeğin kuşbakışı görünümünün stilize edilmiş halidir. Basit pençe motifleri genellikle beş yapraklıdır.

Gonca Gül

Tam olarak açılmamış bir çiçeğin boyuna kesiti, tezhip üslubuna uygun şekilde çizilmiştir.

Sİmurg

Osmanlı döneminde "devlet kuşu" olarak da bilinen Simurg, iri gövdeli, renkli ve etkileyici bir kuş olarak tasvir edilir. Simurg, Farsça'da "otuz" ve "kuş" anlamına gelen kelimelerden oluşur ve birçok kuş özelliğini üzerinde taşıdığına inanılır.

Bulut (Çİn Bulutu)

Türk tezyini sanatlarında önemli bir yere sahip olan bulut motifinin kökeni Çin'e dayanır. Türk sanatçıları, doğadan ilham alarak bulut motifini gerçekçi bir şekilde tasvir etmişlerdir.

Çİntemanİ

Üçgen şeklini hatırlatan çintemani motifleri, Osmanlı sanatında güç, kuvvet ve saltanat sembolleri olarak kabul edilir. Üç yuvarlak benek ve iki dalgalı çizgi, motifin ana unsurlarını oluşturur.

Münhanİ

Kelime anlamı olarak "eğri" olan münhani motifleri, XIII. ve XIV. yüzyıllarda Rumi motifleriyle sıkça kullanılmıştır. Kenar süslemelerinde veya bağımsız desenlerde simetrik olarak kullanılabilirler.

Rumİ

Rumi motifleri, Uygur Türkleri'nden gelir ve incelikli hesaplamalarla çizilir. Kelime anlamı olarak "Anadolu'ya ait" olan Rumi motifleri, XV. ve XVI. yüzyıllarda en gelişmiş halini almıştır.

Ulama Desenlerİ

Ulama desenleri, her yönde genişleyebilen ve sonsuz genişleme kabiliyetine sahip olan motiflerdir. Genellikle geniş alanları süslemek için kullanılırlar ve başlangıç ve bitiş noktaları belirsizdir.

Şahmaran

Efsaneye göre, Şahmaran adında bir kadın, yılanlarla dolu bir yerde yaşar ve içindeki kuyuya bal taşırken içeri düşer. Orada yıllarca yaşar ve insanlara iyilik yapar, ancak sonunda ihanete uğrar. Bu hikaye, insanların güvenilirliği hakkında bir ders verir.

Fatma Ana Elİ

Hz. Fatma'nın eli, bir efsaneye göre helva pişirirken mucizeler yaratan bir eldir.

Kaynaklar

1. Türk Tezyini Sanatlarında Motifler ( Dr. İnci A. Birol - Prof.Dr. Çiçek Derman)
2. Türk Tezyini Sanatlarında Desen Tasarımı Çizim Tekniği Çeşitleri (İnci A. Birol)